En la mañana del 1ro de mayo del año 305, en
una colina en las afueras de Nicomedia, Diocleciano, con lágrimas en los ojos,
se apresta a dirigirse a la multitud. En el mismo sitio en el que había sido
coronado, por primera vez en la historia un Emperador Romano anuncia su
decisión de abdicar. Luego de gobernar el mundo mediterráneo por más de 20 años
y de realizar una reforma administrativa que demoraría en un siglo la caída del
Imperio, Diocleciano decide retirarse pacíficamente al Palacio que él mismo
había mandado a construir sobre la costa adriática, en una pequeña ex colonia
griega a pocas millas de Salonia, su ciudad de nacimiento.
En la actualidad la “casa de retiro” de
Diocleciano es el Palacio mejor conservado de la era Romana y demarca el centro
histórico de la esplendida ciudad turística de Split, en Croacia. Su plano
original (190 x 160 metros) combinaba las características de una “villa” romana
y una guarnición militar y contenía un patio monumental llamado Peristilo, con
templos paganos y esfinges del antiguo Egipto.
En el siglo 7 los pobladores de las cercanías
utilizaron el Palacio como refugio defensivo contra los invasores eslavos. El
mausoleo de Diocleciano se transformó en la Catedral de Santo Domingo y los
aposentos imperiales fueron reformados para dar alojamiento a los recién
llegados. La historia siguió penetrando en la arquitectura palaciega durante la
edad media y el renacimiento, hasta que el escocés Robert Adam la redescubriera
en el siglo 18 y se inspirara en ella para sentar las bases del estilo
neoclásico inglés.
En la actualidad Split se nos aparece como una
espléndida metáfora de la civilización occidental. Los muros exteriores ya no
limitan con la campaña sino con un elegante barrio veneciano, algunas mansiones
barrocas y varios edificios desangelados del siglo 20. Durante el Festival de
Verano el Peristilo recibe grupos de músicos y espectáculos de danza contemporánea.
Las enormes salas subterráneas, repletas de escombros durante siglos, albergan hoy
un mercado para turistas globalizados.
En esta mágica ciudad nada permanece en su
estado original, nada desaparece del todo. Cada nuevo edificio recrea y se
apoya en los anteriores. Cada período logra resistir el afán revolucionario del
siguiente, y en cada esquina es posible adivinar el esplendor Romano permeando
por entre las grietas de una casa burguesa o la sucursal de una marca de ropa
de moda.
Split es también la puerta de entrada a un
sinnúmero de excursiones, lanchas y ferries que nos llevarán a las idílicas
islas del Adríatico. Entonces, a la hora del crepúsculo, cuando el barco ya se
aleja del muelle, si agudizamos la vista y el alma podremos descubrir la gentil
silueta de un viejo emperador que, con la lentitud de los años, sigue
cultivando su huerto. Nostálgico de las glorias pasadas. Satisfecho, porque aún
después de retirarse, ha logrado fundar una ciudad única que lo hará inmortal.
Hrvatski tekst
Split - hir jednog cara
Ujutro, 1. svibnja 305. godine, na brdašcu u okolici Nikomedije, Dioklecijan se sa suzama u očima priprema za obraćanje mnoštvu ljudi. Na istome mjestu na kojemu je bio okrunjen, po prvi puta u povijesti, jedan rimski car objavljuje svoju odluku o abdiciranju. Nakon što je vladao sredozemnim svijetom više od 20 godina i nakon što je proveo administrativnu reformu kojom bi se odgodila propast carstva za jedno stoljeće, Dioklecijan je odlučio mirno se povući u palaču koju je sam dao sagraditi na obalama jadranske obale, u jednoj maloj bivšoj grčkoj koloniji, nekoliko milja od Salone, svog rodnog grada.
U sadašnjosti, Dioklecijanova "kuća za odmor" najbolje je uščuvana palača rimskog razdoblja i određuje povijesni centar krasnoga turističkoga grada Splita u Hrvatskoj. Njegov izvorni tlocrt (190 x 160 metara) kombinira svojstva rimske vile i vojarne te je u sebi imala veličanstveno dvorište imena Peristil, s poganim hramovima i sfingama iz starog Egipta.
U 7. stoljeću okolni stanovnici koristili su palaču kao obrambeno utočište protiv slavenskih osvajača. Dioklecijanov mauzolej pretvoren je u katedralu svetog Dujma a carske odaje reformirane su kako bi mogle primiti nove stanovnike. Povijest je i dalje utjecala na strukturu palače tijekom srednjeg vijeka i renesanse, sve dok je u 18. stoljeću nije nanovo otkrio Škot Robert Adam i koristio je kao inspiraciju za uspostavljanje temelja engleskog neoklasičnog stila.
Danas je pojava grada Splita savršena metafora zapadne civilizacije. Zidine više nisu okružene ruralnim dijelovima, već elegantnim venecijanskim kvartom, s nekoliko baroknih vila i neprivlačnim zgradama 20. stoljeća. Tijekom Ljetnog festivala Peristil ugošćuje glazbene grupe i plesne skupine suvremenih plesova. U ogromnim podzemnim dvoranama koje su se stoljećima punile šutom danas se nalaze dućani za globalizirane turiste.
U ovom magičnom gradu ništa nije u svom izvornom obliku i ništa ne nestaje potpuno. Svaka nova zgrada odražava i naslanja se na prethodne. Svako razdoblje uspijeva se oduprijeti revolucionarnoj prirodi nadolazećeg, a u svakom uglu može se razabrati rimski sjaj vijugajući između raspuklina neke građanske kuće ili trgovine poznate modne marke.
Split također možemo smatrati ulaznim vratima na nebrojene izlete gliserima i trajektima kojima se može doprijeti na idilične jadranske otoke. Tada, kada se u sumrak brod udaljava od mola, ako zaoštrimo pogled i dušu, možemo vidjeti galantnu siluetu staroga cara koji, polaganim protekom godina, i dalje uzgaja svoj vrt. Nostalgičan za minulom slavom, ali zadovoljan jer je nakon povlačenja uspio osnovati jedinstveni grad koji će ga ovjekovječiti.
